Η 25η Απριλίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ελονοσίας με πρωτοβουλία του ΟΗΕ και στόχο έχει την ανάδειξη των κινδύνων που αντιμετωπίζει ο σύγχρονο κόσμος από την ελονοσία, την πιο παλιά καταγεγραμμένη ασθένεια της ανθρωπότητας.
Η ελονοσία είναι λοιμώδης ασθένεια που προκαλείται από ένα γένος πλασμώδιου που αρχικά ονομάστηκε πλασμώδιο του Λαβεράν, από τον Γάλλο στρατιωτικό ιατρό Σαρλ Λουί Λαβεράν, που παρατήρησε πρώτος το 1880 την παρουσία αυτών των παρασίτων στο αίμα ασθενών που πέθαναν από ελονοσία.
Μεταδίδεται στον άνθρωπο από το θηλυκό κουνούπι του είδους Ανωφελές (Anopheles). Το όνομά της προέρχεται από τις λέξεις έλος και νόσος, καθώς είχε παρατηρηθεί ότι η νόσος ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη γύρω από ελώδεις περιοχές. Διεθνώς αποκαλείται malaria (από τις ιταλικές λέξεις: mal + aria = κακός αέρας) από την πεποίθηση που επικρατούσε κάποτε ότι η ασθένεια προκαλούταν από τον «κακό αέρα» κοντά στα έλη. Υπάρχουν 4 τύποι πλασμωδίων. Η πλειονότητα των περιπτώσεων μαλάριας οφείλονται στο πλασμώδιο falciparum που είναι το πιο επικίνδυνο και θανατηφόρο.
Οι αρχικές εκδηλώσεις της νόσου, κοινές σε όλα τα είδη της ελονοσίας, είναι παρόμοιες με τα συμπτώματα της γρίπης και μπορεί να μοιάζουν με άλλες παθολογικές καταστάσεις, όπως η σηψαιμία, η γαστρεντερίτιδα και ιογενείς παθήσεις. Η κλινική εικόνα μπορεί να περιλαμβάνει πονοκέφαλο, πυρετό, ρίγη, πόνο στις αρθρώσεις, εμέτους, αιμολυτική αναιμία, ίκτερο, αιμοσφαιρίνη στα ούρα, λεύκανση του αμφιβληστροειδούς και σπασμούς.
Κλασικό σύμπτωμα της ελονοσίας είναι η παροξυσμική εμφάνιση των συμπτωμάτων, με κυκλική εμφάνιση αιφνίδιας ψυχρότητας, ακολουθούμενη από ρίγος, πυρετό και εφίδρωση .
Η ελονοσία κατατάσσεται είτε σε «σοβαρή» είτε σε «ήπια» από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Θεωρείται σοβαρή όταν κάποιο από τα ακόλουθα κριτήρια είναι παρόν, αλλιώς θεωρείται ήπια.
- Διαταραχές της συνείδησης
- Σημαντική αδυναμία τέτοια ώστε το άτομο να μην είναι σε θέση να περπατήσει
- Αδυναμία να σιτιστεί ο ασθενής
- Δύο ή περισσότεροι σπασμοί
- Χαμηλή αρτηριακή πίεση (λιγότερο από 70mmHg σε ενήλικες και 50mmHg σε παιδιά)
- Αναπνευστικά προβλήματα
- Κυκλοφορική καταπληξία (shock)
- Νεφρική ανεπάρκειαή αιμοσφαιρίνη στα ούρα
- Αιμορραγία ή αιμοσφαιρίνημικρότερη από 50 g / L (5 g / dL)
- Πνευμονικό οίδημα
- Γλυκόζη αίματος κάτω από 2,2 mmol / L (40 mg / dL)
- Οξέωση ή επίπεδα γαλακτικού οξέος μεγαλύτερα από 5 mmol / L
- Επίπεδα παρασίτου στο αίμα μεγαλύτερα από 100.000 ανά μικρόλιτρο (μL) σε περιοχές χαμηλής έντασης μετάδοσης, ή 250.000 ανά μL σε περιοχές υψηλής έντασης μετάδοσης.
- Κάθε μέρα 3000 παιδιά πεθαίνουν από την ελονοσία.
- Το 1975, η Ευρώπη ανακηρύχθηκε ελεύθερη ελονοσίας, αλλά αργότερα η νόσος επανεμφανίσθη στον Καύκασο, σε χώρες της κεντρικής Ασίας και της Ρωσίας.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, WHO, για την ελονοσία, στο :
- Αφγανιστάν: Νέα κρούσματα 61.362 με αυξητική τάση σε σχέση με το 2013 το 8%. Από τον συνολικό πληθυσμό της χώρας 1 στους 4 είναι υψηλού κινδύνου μεταδοτικότητας και 2 στους 4 χαμηλής μεταδοτικότητας, το 24% ελεύθεροι (σσ δεν μπορούν να μεταδώσουν τον ιό).
- Μπαγκλαντές: Νέα κρούσματα 10.126 με αυξητική τάση (σχεδόν διπλάσια κρούσματα) σε σχέση με το 2013. Από τον συνολικό πληθυσμό της χώρας 3% είναι υψηλού κινδύνου μεταδοτικότητας και 8% χαμηλής, 90% ελεύθεροι.
- Πακιστάν: Νέα κρούσματα 275.149 με καθοδική τάση. Από τον συνολικό πληθυσμό της χώρας το 29% είναι υψηλού κινδύνου μεταδοτικότητας και 69% χαμηλής, ενώ το 2% είναι ελεύθεροι.
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, ο αριθμός των περιστατικών ελονοσίας στην Ευρώπη υποχώρησε από 90.712 το 1995 σε μηδέν το 2015.
Η Ελλάδα ήταν ενδημική για την ελονοσία χώρα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ‘60. Από το 1946 έως το 1960 εφαρμόστηκε εντατικό Εθνικό Πρόγραμμα Εκρίζωσης της νόσου. Η Ελλάδα θεωρείται «χώρα ελεύθερη ελονοσίας» από το 1974.
Συνολικά το 2016 έχουν δηλωθεί εξήντα πέντε κρούσματα ελονοσίας εκ των οποίων τα 61 έχουν χαρακτηριστεί εισαγόμενα, δηλαδή προσβλήθηκαν σε χώρα του εξωτερικού. Από τα 61 κρούσματα ελονοσίας, το 82%- δηλαδή τα 50- αφορούσαν μετανάστες από ενδημικές χώρες (43 από χώρες της Ινδικής Χερσονήσου και επτά από χώρες της Αφρικής.)
Θεωρείται υπαρκτός ο κίνδυνος εγχώριας μετάδοσης ελονοσίας και άλλων επικίνδυνων ασθενειών σε ευάλωτες περιοχές που υποδέχονται ή φιλοξενούν μετανάστες – πρόσφυγες από ενδημικές χώρες. Γι’αυτό απαιτούνται έγκαιρα να γίνουν ψεκασμοί και να ληφθούν τα μέτρα πρόληψης, ιδιαίτερα στα διάφορα σημεία που στεγάζονται μετανάστες – πρόσφυγες.
Θεραπεία
Η απλή ελονοσία μπορεί να θεραπευτεί με από του στόματος φαρμακευτική αγωγή. Η πιο αποτελεσματική θεραπεία για τη μόλυνση από το P. Falciparum είναι η χρήση της αρτεμισινίνης σε συνδυασμό με άλλα ανθελονοσιακά (γνωστή ως θεραπεία συνδυασμού αρτεμισινίνης, ή ACT ), η οποία μειώνει την αντίσταση σε κάθε μεμονωμένο συστατικό του φαρμάκου. Τα επιπρόσθετα αυτά ανθελονοσιακά περιλαμβάνουν την αμοδιακίνη, τη λουμεφαντρίνη, μεφλοκίνη ή σουλφαδοξίνη/πυριμεθαμίνη. Άλλος προτεινόμενος συνδυασμός είναι η διυδροαρτεμισινίνη και η πιπερακίνη. Το ACT είναι περίπου 90% αποτελεσματικό, όταν χρησιμοποιείται για να θεραπεύσει την απλή ελονοσία. Για τη θεραπεία της ελονοσίας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ο ΠΟΥ προτείνει τη χρήση κινίνης συν κλυνδαμυκίνης νωρίς στην εγκυμοσύνη (πρώτο τρίμηνο) και το ACT στα τελευταία στάδια (δεύτερο και τρίτο τρίμηνο).
Προτεινόμενη θεραπεία για σοβαρή ελονοσία είναι η ενδοφλέβια χρήση των ανθελονοσιακών φαρμάκων. Για σοβαρή ελονοσία, το αρτεσουνικό είναι πιο ισχυρό από την κινίνη και στα παιδιά και στους ενήλικες. Η θεραπεία για σοβαρή ελονοσία περιλαμβάνει υποστηρικτικά μέτρα τα οποία εφαρμόζονται καλύτερα στη μονάδα εντατικής θεραπείας. Αυτό περιλαμβάνει τη διαχείριση υψηλών πυρετών και τις κρίσεις που μπορεί να προκύψουν από αυτό. Επίσης περιλαμβάνει την παρακολούθηση της προσπάθειας ρηχής αναπνοής, χαμηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα καθώς και χαμηλά επίπεδα καλίου στο αίμα.
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε το Κέντρο Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων http://www.keelpno.gr/.
